Маййитга жаноза ўқиш ва уни дафн этиш пайтида, айниқса, лаҳад оғзи ёпилаётган пайтда кишини қўрқув қамраб олади. Одамлар маййитни тезроқ дафн этишга уринадилар.
Қабр ташқарисида кимдир йиғлаётган, кимдир маҳзун кайфиятда, яна кимдир бепарво ҳолда турган бўлади.
Қабр ичида эса бир маййит: “Роббим Аллоҳ, Диним Ислом, Пайғамбарим Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам” деб айтаётган бўлса, бошқа қабрдаги маййит: “Ҳаҳ, ҳаҳ, билмайман” деб саволларга жавоб бера олмаётган бўлади.
Ташқарида одамлар, худди маййитнинг чиқишидан қўрққандек, қабрнинг у ерини, бу ерини яхшилаб беркитаётган бўладилар.
Қабрнинг ичида эса бир маййит “Роббим! Қиёматни қоим қилгин!” деб илтижо қилаётган бўлади.
Ташқарида баъзилар кийимларидаги тупроқни қоқаётган, жазирама иссиқ ёки қаҳратон совуқдан қийналаётган, айримлар дуонинг узоқ қилинишидан малолланаётган бўлади.
Қабр ичида эса маййитга фақат икки метр ер, бир неча метр оқ мато, қилган амаллари ва унинг ҳаққига қилинаётган хайрли дуолар насиб этаётган бўлади.
Ташқарида бир соатга етар-етмас вақт ичида қабр атрофи бўшаб қолади, одамлар ортларига қайтиб кетиб, атрофни сукунат қамраб олган бўлади.
Қабр ичида эса қичқириқ, оҳ-воҳлар. Баъзи қабрлардаги маййитлар неъматлар ичра, жаннатдаги ўриндиғини кўриб ётса, баъзи маййитлар қабрнинг торлигидан, қоронғулигидан, қўрқув ва азобдан қичқираётган бўлади.
Ташқарида одамлар қабристондан кондиционерли уйларига етиб боришган, у ердан кондиционерли машиналарга ўтириб, кондиционерли масжидларга намоз учун йўлга тушишган, ўта иссиқ ва ўта совуқдан ўзларини панага олишга уринаётган бўладилар.
Қабр ичида эса маййит дунёда яхши кўрганларининг поябзал товушларини эшитиб ётган, яхши кўрганлар уни қабрда ёлғиз қолдириб кетишаётган бўлади. Қабрда қолган баъзи маййитлар кенглик, неъмат ва раҳмат ичида бўлсалар, баъзилари торлик, олов ва азоб ичида бўладилар.
Бизни қандай оқибат кутяпти? Қиёматга қадар роҳат ва раҳмат ичидаги бахтли барзах ҳаётими ёки азоб ичидаги бахтсизликми?
Қандай оқибат истаймиз? Роҳатми ёки азоб? Агар роҳат истасак, Аллоҳ таоло буюрган амалларни ўз вақтида адо этиб, қайтарганларидан қайтиб яшайлик! Буни тақво дейилади. Ҳа, Роббимиз бизни тақволи банда бўлиб, Ўзидан қўрқиб яшашга буюрган. Эртанги кун учун қандай амал қилаётганимизни кўздан кечиришга амр қилган. У Зот Қуръони Каримда шундай марҳамат қилган:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍوَاتَّقُوا اللَّهَإِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ
“Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар! Ҳар бир жон эртанги кун учун нима тақдим қилганига назар солсин. Аллоҳга тақво қилинглар! Албатта, Аллоҳ нима амал қилаётганингиздан ўта хабардордир. Аллоҳни унутганларга ўхшаган бўлманглар. У Зот уларга ўзларини унуттирди. Ана ўшалар фосиқлардир”
(Ҳашр сураси, 18-19-оятлар).
Аллоҳ таоло барчамизни тақволи бандаларидан айласин, ҳаммамизни Ўзининг ҳидоятидан айирмасин ва хотимамизни чиройли қилсин! У Зот барчамизни қабр азобидан асрасин!
Нозимжон Ҳошимжон
