Жиззах вилоятида ўзини тариқатнинг янги кўрининшининг асосчи деб биладиган Сафар Қушаков (1952 йили Бахмал туманида туғилган) "Нурсафардийа" тарқала бошлаганини кузатиш мумкин. Бу тариқат вакилларининг Тошкент ва Жиззах шаҳарларида бир неча “Сўфий табобати” тиббий марказлари мавжуд. Бундан ташқари С.Қушаков “Суфий жанг саъати” номи билан туркум рисолалар чоп эттирган. Уларда Шарқ жанг санъати усуллари ҳақида гапирилган бўлиб, уларни мусулмонлар номи билан боғлашга ҳаракат қилинган. Жумладан китобда: “Сўфий жанг санъати асоси ҳозирги Хитой ҳудудида Уйғур мухтор вилояти, Нингнза ва Тансу вилоятларида аҳоли ўртасида сақланиб қолган ва у ҳозирги Ушу, Сини, Шаолин мактабларига катта озуқа ва туганмас бой ахборот олиб кирган” – дейилади. Ваҳоланки ислом дини 14 асрдан буён дунёнинг кўплаб мамлакатларида тарқалган, бу дин таълимоти, амалиёти ва маросимлари ҳақида минг-минг томли китоблар ёзилган бўлса, уларнинг бирортасида ҳам мусулмонларнинг жанг қилиш санъати деган гап айтилмаган.
Нурсафардия тариқатига оид китобларнинг тавсифи
1. Сўфий (мусулмон) жанг санъати усуллари. Бу номли китоб муаллифи Шайх Сўфий – Табиб Нурсафардий (Сафар Кушаров). 2006 йили Тошкентда кирилл ва лотин алифбосида нашр этилган. Нашриёти кўрсатилмаган. Саҳифаларининг сони 80 та. Адади 999 та.
Китобда Шарқ жанг санъати усуллари ҳақида гапирилган бўлиб, уларни мусулмонлар номи билан боғлашга ҳаракат қилинган. Жумладан китобда: “Сўфий жанг санъати асоси ҳозирги Хитой ҳудудида Уйғур мухтор вилояти, Нингнза ва Тансу вилоятларида аҳоли ўртасида сақланиб қолган ва у ҳозирги Ушу, Сини, Шаолин мактабларига катта озуқа ва туганмас бой ахборот олиб кирган” – дейилади. Ваҳоланки ислом дини 14 асрдан буён дунёнинг кўплаб мамлакатларида тарқалган, бу дин таълимоти, амалиёти ва маросимлари ҳақида минг-минг томли китоблар ёзилган бўлса, уларнинг бирортасида ҳам мусулмонларнинг жанг қилиш санъати деган гап айтилмаган.
Иккинчидан, ислом тинчлик ва осойишталик дини. Унда одамларнинг ўзаро осойишта ҳаёт кечиришлари, ўз юртларини обод қилишлари тараннум этилади. Шунинг учун исломда алоҳида урушиш услуби бўлгани ҳақида гапириш ўринсиз. Бундан ташқари, сўфийлар мусулмонлар орасидаги энг хокисор, дунё бойликлари-ю бошқа манфаатларидан юз ўгириб, фақат охиратни ўйлайдиганлар ҳисобланадилар. Бир неча босқичдан иборат жанг усулини айнан сўфийларга боғлаш ҳам ўта мантиқсизликдир. Агар Хитой ҳудудларида яшаган мусулмонлар ўша ерлик аҳолига хос тарзда Ушу, Кунфу, Каратэ каби жанг санъатларини ўзлаштирган бўлсалар буни дин билан боғлаш нотўғри бўлади.
Масаланинг бошқа тарафи ҳам бор. У ҳам бўлса ислом уламолари ислом маърифий жиҳатдан тарғиб қилиб турган бир пайтда, қандайдир жанг қилиш усулини ҳам бу динга олиб келиб тақаш ёшларимизнинг маънавий тарбиясига салбий таъсир этади. Юртимизда ўнлаб шарқона кураш турлари ривожланиб бормоқда. Ватанимиз фарзандлари улар бўйича жаҳоннинг турли ареналарида мусобақалашмоқдалар ва уларнинг ҳеч бири қайсидир дин билан боғланаётгани йўқку. Бундай қараш Ўзбекистондаги динлараро бағрикенглик тамойилларига ҳам мос келмайди.
2. “Сўфий жанг тизимлари” китобинигнг муаллифи Ахмуратов Шухрат. 2007 йили Тошкентда кирилл ва лотин алифбосида нашр этилган. Нашриёти кўрсатилмаган. Саҳифаларининг сони 80 та. Адади 999 дона.
Бу китобда асосан Қадимги Хитойда мавжуд бўлган шарқ яккакураши мактабларининг усуллари гўёки мусулмонлардан ўтган деган маънода улани қайта ўзлаштириш таклиф этилади. Шунингдек бир неча фото-суратлар орқали ўрганиш усуллари баён этилади. Ушбу китобга ҳам “Сўфий (мусулмон) жанг санъати усуллари” китобига берилган тақриз берилади. Чунки исломни жанг санъати билан алоқаси борлиги бу диннинг асосий манбалари Қуръони карим ва Ҳадислар у ёқда турсин, кейинги асрларда битилган адабиётларда ҳам учрамаган ҳолдир. Ҳар бир нарсани ўз исми билан атаган маъқул. Республика Ушу федерациясининг оғзаки маълумотига кўра, Шарқда бирон-бир мусулсон жанг санъати ҳақида на тарихий на замонавий маълумот йўқ.
3. Нурсафардия мактаби нима? Бу китоб қачон ва қаерда нашр этилгани кўрсатилмаган. 104 бет, адади маълум эмас. Кирилл ва лотин алифбосида.
Унда Нурсафардия йўналишининг мақсадлари, ғоявий ва амалий асослари баён қилинган. Агар мавзудан ташқарига чиқиб, тафаккур қилиб кўрсак, тасаввуф тариқатлари ўз-ўзидан, кимнингдир ихтиёри билан ташкил этиладиган (фирма очишга ўхшаган) иш эмас. Бутун ислом оламига донг таратган Нақшбандия тариқати мисолида кўрадиган бўлсак, унинг вужудга келиш ва шаклланиш даври Абдухолиқ Ғиждувонийдан (1103–1179) Баҳоуддин Нақшбандгача (1318–1389) деярли 300 йилга чўзилган. Бундан ташқари, Нақшбандия тариқатининг шаклланишига хизмат қилганларнинг барча ислом илмларидан етарли даражада хабардор бўлган уламолар бўлганлар. Бирданига шариат илмларини тўла ўрганиб улгурмаган, ёки умуман ўрганмаган Сафарбой ота ўзининг тариқати – Нурсафардияни эълон қилади!?
Шарқ якка кураши турларидан Ушу, Кунфу, Каратэ кабиларнинг элментларини ўзлаштириб Сўфий жанг санъати деб, сўфийлик билан алоқадор бўлмаган Шарқ табобати сирларини ўзлаштириб сўфий табобати деб эълон қилади. Бу жуда қизиқ! Лекин бир нарсани тўла ишонч билан айтиш мумкинки, бу йўналиш ҳеч қачон ислом динидан хабардор бўлган мусулмонлар, уламолар томонидан қабул қилинмайди. Бундан ташқари ушбу китобнинг 18-бетида “Айни дамда Сафарбой отанинг ушбу йўналишда йигирма беш мингдан зиёд шогирди бор”, дейилади. 25 минг жанг санъатини пухта эгаллаганлар ижтимоий ва сиёсий жиҳатдан катта салоҳиятга эга бўлган куч эканини ҳам унутмаслик керак. Чунки “Муршид-мурид муносабатлари” китобининг14-бетида “Мурид (шогирд) муршид (устоз) белгилаган вақтда белгиланган жойда ҳозир бўлиши, топширилган юмушларни оғишмай адо этиши лозим”, - дейилган.
Иккинчидан, тариқатнинг шартларидан бири унинг давомийлигидир ва бу давомийлик силсилар (занжир) тарзида етиб келаётган рухсатнома билан тасдиқланади. Кимнингдир тариқат раҳбарлигини олиши учун унинг устозлардан олган йўлланмаси бўлиши керак ва муайян тан олинган тариқатлардан иброртасига мансуб бўлиши керак. Нурсафардиянинг бундай асослари йўқ. Қиёслаб кўрадиган бўлсак, қадимдан ислом билан бир қаторда христианликнинг православ ва несториан каби йўналишлари тарқалган Ўзбекистонда миссионерлик фаолиятини олиб бораётганлар билан Нурсафардиянинг фарқи йўқ.
Яна шуни таъкидлаш зарурки, Нурсафардия мактаби нима? Китобининг 31-33-бетларидан Нурсафардия ёшлар тарбиясига алоҳида эътибор қатаётган ва бир неча етим қолган болаларни ўз тарбиясига олгани ҳақида гапирилади. Суфийлик ибодат, таркидунёчилик, дунё лаззатларидан четлашиш билан боғлиқ бўлса, бундан тарбия олган болалардан келажакда нима кутиш мумкин.
4. Мукаммаллик сари ўн тўрт қадам. Бу китоб 2005 йили Тошкентда кирилл ва лотин алифбосида чоп этилган. Нашриёти кўрсатилмаган, адади 999 дона.
Китобда Нурсафардиянинг моҳияти очиб беришга ҳаракат қилинган. Мукаммаллик сари 14 та босқич белгилаб берилган. Улар Сўфий фалсафаси, сўфий ҳаёт тарзи, сўфий гимнастикаси, сўфий хореографияси, сўфий жанг санъати, сўфий нафасиёти, сўфий хаттотлик санъати, сўфий зикр тизими, сўфий мусиқаси, сўфий адабиёти ва шеърияти, сўфий табобати, сўфийликда Қуръони карим, сўфийлик каромати ва махфий илм, сўфийлик пардози каби босқичлар деб белгиланган.
Унда ислом шариатига ва тарихий сўфий анъаналарига мос келмайдиган бир неча жиҳатлари мавжуд. Мундарижанинг ўзига бир назар ташласак, ундаги сўфий гимнастикаси, сўфий пардози, сўфий хореографияси деган гаплар исломда ўз асосида эга бўлмаган, одамларнинг эътиборини жалб қилиш учун ўйлаб топилгандир.
“Сўфийликда Қуръони карим” деб номланган бўлимда эса Нурсафардия ислом тарихида ҳеч ким қўл урмаган ишни даъво қилишини кўрсатади. Маълумки, Қуръони каримда бир неча сура оддий ҳеч қандан маънони англатмайдиган ҳарфлар билан бошланади (Нун, Қоф, Ёсин каби). Уларни тафсирчилар “ал-ҳуруф ал-муқаттаот ан маъно” яъни маънодан узиб қўйилган ҳарфлар дейишган. Нурсафардия Мукаммаллик сари ўн тўрт қадам китобининг 54-бетида “Нурсафардия йўналиши ҳам ФҚуръони каримнинг ҳали инсониятга маълум бўлмаган қирраларини очишга ҳаракат қилади. Бунга яққол мисол қилиб айрим сураларнинг ҳарфлар билан бошланадиган оятларини олиш мумкин. Бу ҳарфлар замирида ётган маъноларнинг ўзи бир оламдир”, дейилади. Энди тасаввур қилиб кўрайлик ислом илмларидан тўла хабардор бўлмаган шахслар ўтмишдаги буюк-буюк уламолар ва ҳатто Пайғамбар Муҳаммад (с.а.в.) қўл урмаган ишни бошлаб, Қуръонннинг ҳеч ким билмаган оятларини тафсир қиламиз деб чиқса. Улар бу оятларни қандай тафсир қилади-ю, уламолар ва бошқа мусулмонлар буни қандай қабул қиладилар, яна янги ихтилоф (фирқаланиш) юзага келмасмикин!?
5. Муршид – Мурид муносабатлари. Бу китоб 2006 йили Тошкентда кирилл ва лотин алифбосида чоп этилган. Нашриёти кўрсатилмаган, саҳафаларининг сони 71та, адади 999 дона.
Китобда сўфийлик йўлини ихтиёр қилганларнинг25 босқичдан иборат ўқув жараёни кўрсатиб берилган. Китобда келтирилганларнинг таҳлили Нурсафардия йўналиши Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар ҳақидаги Қонуннинг диний таълим олиш бўйича бандини қўпол равишда бузаётганини кўрсатади. Қонунда айтиладики, “Диний ташкилотларнинг марказий бошќарув органлари рућонийлар ва ўзларига зарур бўлган диний ходимлар тайёрлаш учун диний ўќув юртлари тузишга ћаќли. Диний ўќув юртлари Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтказилиб, тегишли лицензия олганидан кейин фаолият кўрсатиш ћуќуќига эга бўлади... Диний ўќув юртларида диний фанларни ўќитаётган шахслар диний таълим олган бўлишлари ва ўз фаолиятларини тегишли марказий бошќарув органининг рухсати билан амалга оширишлари лозим. Хусусий тартибда диний таълим бериш ман этилади». Нурсафардиянинг марказларида сўфийликни ўргатаётганларнинг махсус лицензияси ва диний таълим олганлига ҳақидаги маълумотномаси бормикин?
6. Жемчужины Нурсафардийя. Бу китоб 2006 йили Тошкентда кирилл ва лотин алифбосида нашр этилган. Нашриёти кўрсатилмаган. 39 бет, адади 999 дона.
Китоб Сўфи табибнинг “Московские новости” газетаси ва “Белла Терра” журналининг мухбирлари саволларига берган жавоблари асосида тузилган деб сарлавҳа қўйилган. Бироқ китобнинг ичидаги маълумотларни таҳлили, бу суҳбат сценарийси С.Кушаровни реклама қилиш учун уюштирилган. Чунки ундаги саволлар фақат Нурсафардияни мақташ ва идеаллаштиришга йўналтирилган.
Нурсафадия сўфий йўналиши томонидан тақдим этилган китобларнинг таҳлили йўналишнинг диний жиҳатдан асосга эга эмаслигини кўрсатади. Уларнинг тарқатаётган ғоялари ислом дини, сўфийликнинг тарихий манбаларига мос келмайди. Диний таълим борасида олиб бораётган фаолиятлари Ўзбекистон Республикаси қонунчилиги асосида кўриб чиқилиши мақсадга мувофиқ бўларди.
Шунингдек, Сўфий жанг санъати марказларининг фаолияти Республика Шарқ якка курашлари Федерацияси билан мувофиқлаштирилса яхши бўларди.
Мир Араб олий мадрасаси ректори
Xайдархон Юлдашходжаев