Хулоса. Ҳар бир одамга кўникма зарур.
Киберхавфсизлик фақат IT мутахассисларининг вазифаси эмас. Ҳар бир инсон интернетда ўзини тўғри тутиши, хавфни олдиндан сезиши ва маълумотга жавобгар бўлиши зарур. Бу — кибермаданият деб аталади.
Киберҳимоя — рақамли даврда ҳар бир инсон ва ташкилот учун энг муҳим талаблардан биридир. Интернетда хавфсизликни таъминлаш мураккаб эмас, фақат асосий қоидаларга амал қилиш ва хатолардан хабардор бўлиш кифоя.
Асосий мавзу
Бугунги кунда дунё тез суръатлар билан рақамлашиб бормоқда. Интернет, смартфонлар ва онлайн хизматлар ҳаётимизни енгиллаштирса-да, улар билан бирга янги хатарлар — кибертаҳдидлар ҳам кўпаймоқда. Шунинг учун киберҳимоя — шахсий маълумотлар, давлат ресурслари, компаниялар ва жамият хавфсизлигини таъминловчи энг муҳим соҳалардан биридир.
Киберҳимоя нима?
Киберҳимоя — бу компьютерлар, смартфонлар, тармоқлар ва онлайн маълумотларни ҳужумлар, вируслар, ўғирлаш ва бузишдан ҳимоя қилишга қаратилган чора-тадбирлар тизимидир. Унинг мақсади — маълумотларнинг махфийлиги, бутунлиги ва оммага очиқ бўлишини таъминлаш.
Нега киберҳимоя муҳим?
1. Шахсий маълумотларни ҳимоя қилади.
Қурилмаларимизда паспорт маълумотларидан тортиб банк карталаригача жуда кўп маълумот сақланади. Улар ҳужумчилар қўлига тушса, катта зарар келиши мумкин.
2. Молиявий йўқотишларни олдини олади
Фишинг, киберўғирлик, зарарли дастурлар компания ва фуқароларнинг катта пул йўқотишига сабаб бўлади.
3. Жамият ва давлат хавфсизлигини таъминлайди
Энергетика, банк тизими, транспорт, тиббиёт каби соҳалар киберҳужумларга учраса, бутун мамлакат ҳаёти издан чиқиши мумкин.
Энг кенг тарқалган киберҳужум турлари:
Фишинг. Ёлғон ҳавола (ссилка)лар ва хабарлар орқали парол ёки карта маълумотларини ўғирлаш.
Вирус ва зарарли дастурлар. Компьютерни ишдан чиқариши ёки маълумотларингизни ўғирлаши мумкин.
DDoS ҳужумлар. Сайт ва серверларга ортиқча трафик юбориб, уларни ишдан чиқариш.
Социал инженерия. Одамларни алдаш ва уларнинг ишончидан фойдаланиб маълумот олиш.
Киберҳимояни таъминлаш учун асосий қоидалар.
1. Мураккаб пароллар ишлатинг
Камидa 8–12 белгидан иборат
Рақам, катта-кичик ҳарф ва белги аралаш
Бир хил паролни бир неча жойда ишлатманг
2. Икки босқичли тасдиқдан фойдаланинг (2FA)
Бу ҳакер учун киришни анча қийинлаштиради.
3. Номаълум линк (ссилка)ларга кирманг
Фишинг сайтлари одатда расмий сайтларга ўхшатиб ясалади.
5. Қурилмаларни мунтазам янгилаб туринг
Янгиланишлар хавфсизлик дарчаларини ёпади.
6. Маълумотларни захира қилиб боринг
Зарарли ҳужумлардан кейин маълумотни тиклашга ёрдам беради.
Маълумотлар асосида Салават Абдурахмонов тайёрлади.
